İnsan faaliyetleri (fosil yakıt kullanımı, ormansızlaşma, atık yönetimi, hayvancılık, vb.) sonucu atmosferde biriken sera gazı miktarının, yine insan faaliyetleri (yutak alanların restorasyonu, doğa tabanlı karbon tutma ve yakalama vb.) ile atmosferden geri alınmasıyla birbirini dengelemesidir.
Diğer bir ifadeyle; “net sıfır emisyon”, insan faaliyetleri ile atmosfere saldığımız sera gazının, insan faaliyetleri ile tuttuğumuz ya da yakaladığımız sera gazı miktarına denk gelmesidir.
Net sıfır emisyon veya net sıfır salım ile ilgili kavramlar:
Net sıfır salımı ve ilgili kavramlar Hükümetlerarası İklim değişikliği Paneli (IPCC) tarafından 1.5°C Küresel Isınma Özel Raporu’nda (IPCC, 2018) BMİDÇS Paris Antlaşması’nın 1.5-2.0°C küresel ısınma hedeflerine ulaşmak amacıyla, 2050 yılına kadar başta karbondioksit (CO2), insan kaynaklı sera gazı salımlarını 2015 düzeylerine kıyasla küresel ölçekte olabilecek en yüksek hızla azaltabilmek ve atmosfere insan etkinlikleriyle uzaklaştırılanlardan daha fazla salım verilmemesi amacıyla geliştirilmiştir.
Şu anda başka anlamlar da yüklenerek ve çeşitlendirilerek yaygın bir biçimde Paris Antlaşması taraflar konferanslarında ve o çerçevedeki ulusal ve uluslararası ya da bölgesel yükümlülüklerin ya da niyet beyanlarının belirlenmesinde ve kritiğinde kullanılmaktadır.
Bu soruları doğru yanıtlayabilmek ve/ya da açıklayabilmek için birbiri ile bağlantılı birkaç kavramı birlikte iyi anlamamız gerekiyor. IPCC’ye göre (2018) ilgili kavramlar ve tanımları aşağıda özetlenmiştir:
Negatif Salımlar
Atmosferden doğal karbon döngüsü süreçleri yoluyla gerçekleşecek olan giderilmeye/uzaklaştırmaya ek olarak, planlı insan etkinlikleriyle sera gazlarının (GHG'ler) atmosferden uzaklaştırılması, negatif salımlar olarak adlandırılır. Örneğin, karbondioksit (CO2) için negatif salımlar, diğerlerinin yanı sıra, CO2'nin havadan doğrudan yakalanması, karbon yakalama ve depolama ile biyoenerji, ağaçlandırma, yeniden ağaçlandırma, biyokömür, okyanus alkalileştirmesi ile sağlanabilir.
Net Negatif Salımlar
İnsan etkinlikleri sonucunda atmosfere salındığından daha fazla sera gazı atmosferden uzaklaştırıldığında, başka bir deyişle geri alındığında net negatif salım durumu elde edilir. Birden fazla sera gazı söz konusu olduğunda, negatif salımların niceliği, farklı gazların salımlarını karşılaştırmak için seçilen iklim metriğine (örneğin küresel ısınma potansiyeli, küresel sıcaklık değişikliği potansiyeli ve seçilen zaman ufku vb.) bağlıdır.
Net Sıfır CO2 Salımları
Kalan herhangi insan kaynaklı (antropojen) CO2 salımlarının küresel olarak antropojen CO2 giderimleriyle dengelendiği koşullar. Net sıfır CO2 salımlarına karbon nötrlüğü de denir.
Net Sıfır Salımları
Net sıfır salım, üretilen sera gazı salımları ile atmosferden uzaklaştırılan/geri alınan sera gazı salımları arasında genel bir dengenin sağlanması anlamına gelir. Başka bir deyişle, atmosfere salınan sera gazı salımları antropojen giderimlerle dengelendiğinde net sıfır salım elde edilir. Net negatif salımlarda olduğu gibi, birden fazla sera gazı söz konusu olduğunda, negatif salımların niceliği, farklı gazların salımlarını karşılaştırmak için seçilen iklim metriğine (örneğin küresel ısınma potansiyeli, küresel sıcaklık değişikliği potansiyeli ve seçilen zaman ufku vb.) bağlıdır.
Kavramların değerlendirilmesine yönelik katkıları için Prof. Dr. Murat Türkeş’e teşekkür ederiz.